Ενδιαφέρουσες συμβουλές από τον Ignacio Ramonet (διευθυντής της Le Monde Dip.), όπως δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Ε (#760, 06/11/05) της Ελευθεροτυπίας.
- Αναλύστε μόνοι σας την τηλεοπτική ενημέρωση. Κάντε ερωτήσεις στον εαυτό σας, όπως: Ποιος είναι αυτός ο δημοσιογράφος; Ποια η πορεία του στο χώρο; Από ποιο κανάλι μιλάει; Γιατί έχει επιλέξει τη συγκεκριμένη είδηση;
- Γιατί με αφορά αυτή η είδηση; Τι καθιστά αυτό το γεγονός σημαντικό;
- Γιατί οι παρουσιαστές υπερβάλλουν ή υποτιμούν συγκεκριμένες ειδήσεις; Γιατί καλούν αυτούς τους ανθρώπους στο στούντιο; Πόσο σημαντικό είναι το σχόλιο κάποιου καλεσμένου;
- Επικεντρώστε την προσοχή στη γλώσσα της υπερβολής. Ο Νόαμ Τσόμσκι είχε διατυπώσει τη βεβαιότητα ότι η γλώσσα της τηλεόρασης διαστρεβλώνει την ίδια την είδηση. Η τηλεόραση χρησιμοποιεί αδιάκοπα ιδιαίτερα φορτισμένες λέξεις, όπως «συγκλονιστικό», «τραγωδία», «εφιάλτης», «κοσμοθάλασσα». Η γλώσσα απλουστεύει, ισοπεδώνει, ηθικολογεί, καταργεί, και μ’ αυτόν τον τρόπο μια είδηση από τον πόλεμο στο Ιράκ εισάγεται με τον ίδιο τόνο και τη ίδια ένταση με την είδηση για μια απλή ληστεία.
- Αποκρυπτογραφήστε το ρεπορτάζ. Τι είδους πλάνα έχει πάρει ο κάμεραμαν; Πόσες κάμερες υπάρχουν; Που βρίσκεται ο δημοσιογράφος; Και να γνωρίζετε ότι πίσω από κάθε πλάνο βρίσκονται ο κάμεραμαν, ο ηχολήπτης, ο δημοσιογράφος, το στούντιο και το μοντάζ, ο αρχισυντάκτης των ειδήσεων και, φυσικά, ο ιδιοκτήτης του καναλιού. Όλοι αυτοί παρεμβαίνουν στην παρουσίαση μιας είδησης.
- Μάθετε να βλέπετε πίσω από την είδηση. Λίγο-πολύ, και ο πιο αφελής θεατής γνωρίζει ότι πίσω από ένα ρεπορτάζ συνήθως κρύβονται οικονομικά συμφέροντα ή πολιτικές σκοπιμότητες. Αν παρακολουθεί αναλύσεις των εφημερίδων ή ραδιοφωνικές εκπομπές, μπορεί να διακρίνει την πραγματικότητα πίσω από την πλαστή αλήθεια της τηλεόρασης.
- Προσέξτε τη σημασία των αριθμών. Χωρίς την εικόνα κάθε αριθμός χάνει την ουσία του. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι 5 τόνοι εφόδια έφτασαν στο Πακιστάν δεν σημαίνει τίποτα αν δεν γνωρίζει κανείς τις ανάγκες τους.
- Μην παρακολουθείτε ό,τι σας εκνευρίζει. Εξαρτημένη κυριολεκτικά από τις διαφημίσεις, η τηλεόραση διακόπτει τις ταινίες ή βομβαρδίζει το θεατή με έναν καταιγισμό από τρέιλερ μελλοντικών εκπομπών. Το τηλεκοντρόλ είναι ένα ισχυρό όπλο, είναι ο εφιάλτης των διαφημιστών, γιατί το ζάπινγκ είναι μια μοναδική στρατηγική απέναντι στην εικόνα που σε αναγκάζουν να παρακολουθείς.
- Σταματήστε να μιλάτε για την τηλεόραση. Πέρα από τη συνεχή παρακολούθηση, η τηλεόραση οφείλει την κυριαρχία της στο γεγονός ότι όλοι μιλούν γι’ αυτήν ακόμα και όταν δεν παρακολουθούν.
- Μην πέφτετε στη παγίδα της συμμετοχής. Παρά τις δημαγωγικές εξάρσεις των παρουσιαστών, το κοινό παραμένει αποκλεισμένο από την εικόνα. Στην καλύτερη περίπτωση συμμετέχει ως κομπάρσος για κάποιο παιχνίδι υπό τις οδηγίες του ανιματέρ, στη χειρότερη είναι το συμπλήρωμα κάποιου ανούσιου ρεπορτάζ. Η μόνη αληθινή συμμετοχή είναι όταν οι θεατές μπλοκάρουν το τηλεφωνικό κέντρο ενός καναλιού, διαμαρτυρόμενοι για κάποια εκπομπή.
- Παίξτε με τη συσκευή. Κοιτάτε πλάγια την οθόνη; η σαγήνη του μέσου μετριάζεται όταν δεν κοιτάτε απευθείας την εικόνα. Παρατηρήστε τις λεπτομέρειες: το ντύσιμο των καλεσμένων, τις κινήσεις τους. Για να αντισταθείτε στη ύπνωση που σας επιβάλλει, κλείστε τον ήχο, παίξτε με τις ρυθμίσεις της συσκευής, την ένταση των χρωμάτων.
- Και, φυσικά, κλείστε την τηλεόραση όταν δεν παρακολουθείτε κάτι συγκεκριμένο. Η τηλεόραση χρωστάει τη γοητεία της στο γεγονός ότι παραμένει ανοιχτή ατελείωτες ώρες, υπνωτίζοντας το θεατή. Μη βλέπετε τηλεόραση για ένα χρονικό διάστημα. Η τηλεθέαση είναι έξη και ο θεατής χρειάζεται αποτοξίνωση από την εικόνα.
.... η σαγήνη του μέσου μετριάζεται όταν δεν κοιτάτε απευθείας την εικόνα. Παρατηρήστε τις λεπτομέρειες: το ντύσιμο των καλεσμένων, τις κινήσεις τους. Για να αντισταθείτε στη ύπνωση που σας επιβάλλει, ....
Για να μπει μια τάξη στο θέμα της ύπνωσης, άρχισα να συγκεντρώνω υλικό από την εμπειρία μου, και τις διεθνείς βιβλιογραφικές αναφορές, στη χρήση της κλινικής ύπνωσης στην Ψυχιατρική. (Ορισμοί, μύθοι και αλήθειες για την ύπνωση κλπ.)
Θα το βρείτε στο site:
http://psi-gr.tripod.com
http://psi-gr.tripod.com
Θοδωρής Π. Δασκαλόπουλος, Ψυχίατρος